De verborgen betekenis van nachtmerries
De simpele vermelding van de naam is synoniem met angst, vrees, schrik en soms zelfs terreur. Nee, het gaat niet om het rijexamen. Het gaat ook niet om het ontdekken van de eindexamenresultaten. Een hint? Het is mogelijk om soms intense momenten opnieuw te beleven in onze geest. Je hebt het begrepen, het gaat hier om de nachtmerrie. Of liever gezegd nachtmerries, omdat ze talrijk en verschillend zijn van persoon tot persoon. In de familie van dromen zijn ze niet de populairste en zeker niet de prettigste metgezellen van onze nachten. Toch zijn ze onvermijdelijk: we hebben ze allemaal, ook al herinneren we ze niet altijd! We weten dus hoe een nachtmerrie eruitziet, maar weten we echt wat het is? En waarom hebben we eigenlijk nachtmerries? Zijn we misschien niet de ongelukkige held van een film die zonder ons medeweten wordt afgespeeld, en meestal ten koste van ons? Sluit je ogen. Stilte. Actie…
Nachtmerries: de « making-of »
Iedereen heeft nachtmerries, vanaf onze vroegste jeugd tot aan het einde van ons leven. Net als bij « goede » dromen herinneren we ons soms onze nachtmerries, soms niet. Maar hoe definieer je eigenlijk een nachtmerrie? Is het een slechte droom? Ja, een nachtmerrie is eigenlijk een slechte droom… waaruit je wakker wordt! Het verschil zit hem hierin: de nachtmerrie is een onafgemaakte slechte droom, incompleet, en die vaak eindigt met een schrikwekkende ontwaking. En het is geen toeval dat we nachtmerries hebben. Deze film, die vaak een aangrijpend en spannend scenario heeft voor zijn held (ja, jij, de slaper!), wordt eigenlijk door ons onderbewustzijn voorbereid met een heel specifiek doel. Het is niet voor niets dat we al deze avonturen in onze nachtmerries beleven!
Inderdaad, onze hersenen werken en herdenken scènes uit de werkelijkheid tijdens onze slechte dromen om ons voor te bereiden op het omgaan met moeilijke situaties bij het ontwaken. Nachtmerries simuleren bedreigingen zodat we ze beter kunnen neutraliseren. Dat is wat Dr. Tore Nielsen aantoonde in een studie uit 20081: « normale dromen vervullen een functie van het uitwissen van angst en nachtmerries weerspiegelen mislukkingen in de regulatie van emoties ». Nachtmerries zijn dus nuttig! Ze zijn een slimme mix van angsten en geruststellende elementen, bedacht door een buitengewoon scenarioschrijver: onze hersenen. Net zoals een andere studie in Zwitserland aantoonde2, bereiden nachtmerries ons simpelweg voor om bedreigingen en tegenspoed in het echte leven het hoofd te bieden, zodra we wakker worden, dit keer met de moed en kracht van een superheld!
Hoewel wetenschappers zich steeds meer verdiepen in nachtmerries en hun betekenissen, blijven ze toch grotendeels mysterieus. Dat komt goed uit, want mysterie is een essentieel ingrediënt voor het succes van een goed scenario!
En de genomineerden voor het beste scenario zijn…
Naast zijn cathartische functie kan een nachtmerrie verschillende oorzaken hebben, zoals recente angst, een oude herinnering, een posttraumatische schok, en zelfs bepaalde fysiologische problemen (chronische pijn, ziekten…). Bovendien toont een studie uit 19993 aan dat het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva of kalmeringsmiddelen, ook slechte dromen of nachtmerries kan veroorzaken. Dus diverse oorzaken, net als de scenario’s die eruit voortkomen!
Onze hersenen ontbreken het niet aan verbeelding om ons sterke emoties te laten beleven (soms te sterk!) tijdens onze slaap. In de hitlijst van terugkerende nachtmerries kunnen we noemen: het gevoel van vrije val (werkstress?), verdwaald of gevangen zijn (moeilijke keuzes?), naakt in het openbaar staan (een klassieker!), of falen voor een examen zoals het eindexamen of het rijexamen (kijk, daar zijn ze weer!). De scenario’s zijn talrijk en kunnen verschillende angsten of vrees onthullen, zoals we eerder al bespraken. Toch onthult een studie uit 2014[4] gepubliceerd op de zeer serieuze site Sleep dat « fysieke agressie het meest gemelde thema was in nachtmerries, terwijl interpersoonlijke conflicten domineerden in slechte dromen. ». Niet zeker of dit scenario een nominatie voor een Oscar verdient…
Er zijn behoorlijk wat studies over de oorzaken van nachtmerries en hun betekenissen, soms tegenstrijdig. Toch zijn ze het er allemaal over eens dat er een verband is tussen ons echte leven en onze nachtmerries. We zijn slechts acteurs in dienst van een soms meedogenloos of bizarre scenario en, ook al worden we soms abrupt wakker, we kunnen niet ontkennen dat ze nuttig zijn om ons te helpen bepaalde grenzen of angsten te overwinnen wanneer het tijd is om wakker te worden. Soms winnen we er ook de Oscar mee voor het meest ongelooflijke verhaal om de volgende dag aan onze omgeving te vertellen!
Bronnen :
[1] Nightmares, Bad Dreams, and Emotion DysregulationA Review and New Neurocognitive Model of Dreaming, Tore A Nielsen, Ross Levin, ”Current Directions in Psychological Science”, april 2009 [2] Fear in dreams and in wakefulness: Evidence for day/night affective homeostasis, Virginie Sterpenich, Lampros Perogamvros et al, “Human Brain Mapping vol 41, februari 2020 [3] Drug-induced nightmares, D F Thompson, D R Pierce, “The Annals of pharmacotherapy”, januari 1999 [4] Thematic and Content Analysis of Idiopathic Nightmares and Bad Dream, Geneviève Robert, Antonio Zadra, “Sleep”, februari 2014